Γράφει
Σάββας Λοΐζος MD, MSc, PhD, Καρδιολόγος
Τι είναι η αρτηριακή πίεση;
Το κυκλοφορικό σύστημα του ανθρώπου αποτελείται από την καρδιά που λειτουργεί ως αντλία και τις αρτηρίες και τις φλέβες που αποτελούν το δίκτυο στο οποίο κυκλοφορεί το αίμα μεταφέροντας οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες στον εγκέφαλο και το υπόλοιπο σώμα. Καθώς το αίμα κυκλοφορεί στις αρτηρίες ασκεί πίεση στα τοιχώματα των αρτηριών, όπως όλα τα υγρά που κυκλοφορούν σε ένα δίκτυο σωλήνων. Χρειάζεται να υπάρχει κάποια πίεση για να μπορεί να κυκλοφορεί το αίμα. Η πίεση αυτή ονομάζεται αρτηριακή πίεση και εμφανίζει διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας. Φυσιολογικό είναι να αυξάνεται κατά τη διάρκεια σωματικής δραστηριότητας ή ψυχικής φόρτισης και να μειώνεται σε συνθήκες ηρεμίας, χαλάρωσης ή κατά τον ύπνο.
Τι είναι η υπέρταση;
Υπέρταση ονομάζεται η υψηλή αρτηριακή πίεση. Φυσιολογικά η αρτηριακή πίεση σε έναν ενήλικα δεν πρέπει να ξεπερνάει το 140/90 mmHg, αλλά ιδανικά, σε μετρήσεις στο σπίτι καλό είναι να είναι κάτω από 135/85 mmHg. Η πρώτη και μεγαλύτερη τιμή αφορά τη συστολική αρτηριακή πίεση ενώ η δεύτερη τη διαστολική αρτηριακή πίεση.
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε εδώ ότι υπέρταση δεν έχουμε όταν εμφανίζουμε σποραδικά και δικαιολογημένα αυξημένη αρτηριακή πίεση όπως για παράδειγμα κατά την έντονη σωματική άσκηση ή το stress, αλλά όταν παρατηρείται συστηματικά και αδικαιολόγητα αυξημένη αρτηριακή πίεση. Κάτι τέτοιο αναγκάζει την καρδιά να δουλεύει πιο σκληρά για να κυκλοφορήσει το αίμα στις αρτηρίες, ενώ αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μετατρέπει προοδευτικά τις αρτηρίες από ευένδωτους και ελαστικούς σωλήνες σε σκληρούς και ανελαστικούς, εύκολο να τραυματιστούν και να εμφανίσουν αθηρωματικές πλάκες και στενώσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος για εμφάνιση στεφανιαίας νόσου και εμφραγμάτων, εγκεφαλικών επεισοδίων, νεφρικής δυσλειτουργίας, βλαβών στα μάτια και εγκεφαλοπάθειας-άνοιας.
Από τι προκαλείται η υψηλή αρτηριακή πίεση;
Στις περισσότερες περιπτώσεις η αρτηριακή πίεση αυξάνει με την πάροδο των ετών, χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένο αίτιο που την προκαλεί πέρα από την προχωρημένη ηλικία, την κακή διατροφή, την έλλειψη άσκησης ή τη συνέχιση ανθυγιεινών συνηθειών όπως το κάπνισμα. Η υπέρταση αυτή ονομάζεται ιδιοπαθής υπέρταση. Σε ένα μικρό ποσοστό (γύρω στο 5%), ειδικά όταν η αυξημένη αρτηριακή πίεση εμφανίζεται σε πολύ νεαρή ηλικία (<35 ετών), μπορεί να οφείλεται σε κάποιο άλλο αίτιο (πχ στένωση νεφρικών αρτηριών, όγκος επινεφριδίων) και για το λόγο αυτό γίνεται η σχετική διερεύνηση. Αυτές οι περιπτώσεις ωστόσο είναι πολύ λίγες συγκριτικά με τις περιπτώσεις ιδιοπαθούς υπέρτασης.
Είναι η υπέρταση κληρονομική;
Φαίνεται πως στην υπέρταση, όπως και σε άλλα νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η υψηλή χοληστερίνη, υπάρχει σε ένα βαθμό κληρονομικότητα. Έτσι αν οι γονείς έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση από σχετικά νεαρή ηλικία, τότε τα παιδιά έχουν σχετικά υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν υπέρταση, έχουν δηλαδή προδιάθεση. Ωστόσο, μια σειρά εξωτερικών παραγόντων μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης, και αντίθετα η σωστή ρύθμιση αυτών να επιβραδύνει την εμφάνιση αυξημένης αρτηριακής πίεσης. Αυτοί είναι:
Η κατανάλωση μεγάλη ποσότητας αλκοόλ
Το κάπνισμα
Το αυξημένο σωματικό βάρος και η παχυσαρκία
Η έλλειψη άσκησης και η καθιστική ζωή
Η υπερβολική κατανάλωση άλατος
Τι συμπτώματα προκαλεί η υψηλή αρτηριακή πίεση;
Παρά την κοινή πεποίθηση για το αντίθετο, η υψηλή αρτηριακή πίεση σπάνια προκαλεί συμπτώματα. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να ελέγχουμε την πίεση μας σποραδικά, για παράδειγμα δειγματοληπτικά ανά 6μηνο ή έτος, ακόμα κι αν δεν έχουμε κάποιο ενόχλημα. Η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης είναι βασικό κομμάτι της καρδιολογικής κλινικής εξέτασης και δεν είναι σπάνιο σε μία προληπτική εξέταση στον καρδιολόγο (check-up) κάποιου ανθρώπου, να διαπιστωθεί αυξημένη αρτηριακή πίεση που ο ασθενής δε γνώριζε, αφού ο ίδιος δεν είχε μέχρι τότε κάποιο ενόχλημα και δεν είχε μετρηθεί ποτέ. Σε σπάνιες περιπτώσεις σοβαρής υπερτασικής αιχμής (με τιμές μεγαλύτερες από 200 mmHg) μπορεί να προκληθεί πονοκέφαλος, διαταραχές όρασης, τάση για έμετο ή πόνο στο στήθος, ενώ σε ασθενείς με γνωστή σοβαρή καρδιοπάθεια μπορεί να προκληθεί απορρύθμιση και πνευμονικό οίδημα ή καρδιακό επεισόδιο.
Πως μετράμε σωστά την αρτηριακή πίεση; Διαβάστε τις οδηγίες στο σχετικό άρθρο.
Πως αντιμετωπίζεται η υψηλή αρτηριακή πίεση;
Το πρώτο βήμα όταν διαπιστωθεί υπέρταση είναι να εφαρμόσουμε αλλαγές στην καθημερινότητά μας που θα βοηθήσουν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:
1. Απώλεια περιττού βάρους. Φαίνεται πως η πίεση αυξάνεται με το βάρος, ενώ η παχυσαρκία μπορεί να προκαλέσει υπνική άπνοια, που συμβάλει περαιτέρω στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Υπολογίζεται ότι κάθε 1 κιλό βάρους που χάνουμε μειώνει την αρτηριακή πίεση κατά 1 mmHg.
2. Σωματική άσκηση. Αερόβια άσκηση για 30 λεπτά 5 φορές την εβδομάδα μπορεί, εκτός των άλλων ευεργετικών αποτελεσμάτων στην υγεία, να μειώσει την αρτηριακή πίεση έως και κατά 8 mmHg.
3. Υγιεινή διατροφή και μείωση του προσλαμβανόμενους άλατος. Μία διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ολικής άλεσης και χαμηλή σε κορεσμένα λιπαρά μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση έως και κατά 11 mmHg.
4. Διακοπή καπνίσματος. Το κάπνισμα αυξάνει την αρτηριακή πίεση τόσο πρόσκαιρα, αμέσως μετά τη χρήση, όσο και διαχρονικά, συμβάλλοντας στη φθορά του τοιχώματος των αρτηριών.
5. Περιορισμός κατανάλωσης αλκοόλ. Η κατανάλωση περισσότερο από 1-2 ποτήρια κρασί ημερισίως οδηγεί σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Επιπρόσθετα, η δράση των αντιυπερτασικών φαρμάκων μπορεί να μειωθεί όταν καταναλώνεται αλκοόλ.
6. Καταπολέμηση του stress. Φαίνεται ότι το άγχος και η κατάθλιψη μπορεί να συνδέεται με αυξημένη αρτηριακή πίεση, ενδεχομένως και λόγω της συσχέτισης με την κακή διατροφή, κάπνισμα και μειωμένη άσκηση.
Προσοχή όμως! Οι αλλαγές αυτές πρέπει να είναι εφικτές και οι στόχοι ρεαλιστικοί, ώστε να τις διατηρήσουμε σε βάθος χρόνου και όχι να τις εγκαταλείψουμε μετά από λίγο.
Αν η πίεση παραμένει αυξημένη παρόλα αυτά, συστήνεται η λήψη φαρμακευτικής αντιυπερτασικής αγωγής. Υπάρχει πλέον στη διάθεση μας πληθώρα αντιυπερτασικών παραγόντων με υψηλή αποτελεσματικότητα και ασφάλεια, όπως οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης ΙΙ, οι ανταγωνιστές διαύλων ασβεστίου, οι ανταγωνιστές της αλδοστερόνης, οι β-αναστολείς και τα διουρητικά. Ο ιατρός θα λάβει υπόψιν το κλινικό ιστορικό και τα ευρήματα από τις εξετάσεις για να βρει τον ιδανικό συνδυασμό και εν συνεχεία τη σωστή δόση που απαιτείται για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης στα φυσιολογικά επίπεδα.
Ξεκίνησα φαρμακευτική αγωγή για την υπέρταση και η πίεση ρυθμίστηκε. Να το σταματήσω;
Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει με φάρμακα όπως αντιβιώσεις ή αντιφλεγμονώδη, δε σταματάμε την αντιυπερτασική αγωγή όταν πλέον ρυθμιστεί η πίεση. Αντίθετα συνεχίζουμε τη λήψη της αγωγής στο συγκεκριμένο σχήμα και δοσολογία για να διατηρείται η πίεση στα φυσιολογικά επίπεδα. Υπάρχει ωστόσο το ενδεχόμενο, αν πετύχουμε σημαντικές αλλαγές στη διατροφή, το σωματικό βάρος ή το κάπνισμα, η δοσολογία να μειωθεί.
Πρέπει να παίρνω το αντιυπερτασικό φάρμακο μόνο όταν έχω υψηλή πίεση;
Συνήθως συστήνεται η λήψη της φαρμακευτικής αγωγής καθημερινά, ανεξαρτήτως της αρτηριακής πίεσης, ώστε αυτή να παραμένει συνεχώς ρυθμισμένη, εκτός αν ο ιατρός έχει λόγο να συστήσει το αντίθετο.
Υπέρταση κατά την εγκυμοσύνη: πρέπει να ανησυχώ; Διαβάστε το σχετικό άρθρο.
Το καλοκαίρι η πίεση μου πέφτει πολύ. Πρέπει να διακόψω την αγωγή;
Είναι αλήθεια ότι κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών στη χώρα μας, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών και της αυξημένης εφίδρωσης, σε αρκετούς ασθενείς η αρτηριακή πίεση μειώνεται συγκριτικά με τις τιμές κατά τους χειμερινούς μήνες. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα, σε άτομα που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή και η πίεση είναι καλώς ρυθμισμένη τον χειμώνα, να απαιτείται τροποποίηση της αγωγής κατά τους θερινούς μήνες. Αν παρατηρήσετε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές αρτηριακής πίεσης τους καλοκαιρινούς μήνες καλό θα ήταν να επισκεφτείτε τον καρδιολόγο για να συζητήσετε τυχόν αλλαγές στην αγωγή ή τη δοσολογία.
Στείλτε μας τις απορίες σας (kardiodiagnosi@gmail.com) γύρω από την αρτηριακή υπέρταση και θα ενημερώσουμε το άρθρο με τις απαντήσεις.
Comments