Η γρίπη είναι μία ιογενής νόσος που προσβάλλει το αναπνευστικό σύστημα, με μεγάλη μεταδοτικότητα. Στη χώρα μας η εποχική γρίπη παρουσιάζει έξαρση κατά τους χειμερινούς μήνες με κορύφωση κατά τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο. Συχνά, σε υγιή άτομα, εμφανίζεται με ήπια συμπτώματα και αυτοϊάται, ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσει πολύ σοβαρές επιπλοκές. Οι επιπτώσεις που έχει η γρίπη στην υγεία της καρδιάς είναι σημαντικές και συχνά υποτιμούνται. Σε αυτό το άρθρο θα παρουσιάσουμε τα συμπτώματα της γρίπης, τις επιπτώσεις της στην υγεία της καρδιάς και την αξία του έγκαιρου εμβολιασμού, ιδίως για ασθενείς με καρδιοπάθειες.
Συμπτώματα
Η γρίπη μπορεί να εκδηλωθεί με συμπτώματα όπως υψηλό πυρετό, βήχα, καταρροή, αρθραλγίες, μυαλγίες, πόνο στο θώρακα, πονοκέφαλο, πονόλαιμο, ρίγος, κόπωση ή και διάρροια και εμέτους. Τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν από 2 έως 7 ημέρες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ο βήχας μπορεί να παραμείνει για αρκετό χρονικό διάστημα (“μεταλοιμώδης βήχας”).
Σε κάποιες περιπτώσεις, ιδίως σε άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες, μπορεί να εμφανιστούν επιπλοκές, με συνηθέστερες την πνευμονία, την αφυδάτωση, την κρίση άσθματος ή την επιδείνωση της καρδιακής ανεπάρκειας.
Είναι λοιπόν σημαντικό να κατανοήσουμε πως η γρίπη δεν είναι απλώς ένα “κακό κρυολόγημα” και μπορεί να οδηγήσει σε απορρύθμιση υποκείμενης νόσου, σε νοσηλεία ή και σε θάνατο.
Πως μεταδίδεται
Ο ιός της γρίπης μεταδίδεται αερογενώς, μέσω σταγονιδίων που διασπείρονται από τον φορέα όταν μιλάει, βήχει ή φτερνίζεται. Τα σταγονίδια αυτά μπορούν να προσβάλουν οποιονδήποτε είτε άμεσα με επαφή με τον φορέα (απευθείας έκθεση, μετά από χειραψία) είτε έμμεσα, μέσω της επαφής με επιφάνειες που έχουν προηγουμένως εκτεθεί σε σταγονίδια, όπως πληκτρολόγια ηλεκτρονικών υπολογιστών, πόμολα, τηλεφωνικές συσκευές κλπ.
Οι επιπτώσεις της γρίπης στους ασθενείς με καρδιακή νόσο
Τα άτομα με καρδιαγγειακή νόσο έχουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές από τη γρίπη αφενός λόγω του στρες που προκαλείται στο καρδιαγγειακό σύστημα (αυξάνονται σημαντικά οι μεταβολικές ανάγκες και οι ανάγκες σε οξυγόνο) και αφετέρου λόγω της πιθανότητας να πυροδοτηθούν οξέα στεφανιαία επεισόδια. Έτσι, ειδικά σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο και καρδιακή ανεπάρκεια, η γρίπη σχετίζεται με αυξημένα καρδιαγγειακά συμβάντα και αυξημένη θνητότητα.
Ο προστατευτικός ρόλος του εμβολίου της γρίπης
Ο αποτελεσματικότερος τρόπος πρόληψης είναι ο έγκαιρος αντιγριπικός εμβολιασμός. Συγκεκριμένα δε για ασθενείς με καρδιακές παθήσεις, διαχρονικά είναι μεγάλος ο αριθμό των μελετών που δείχνουν ότι το εμβόλιο της γρίπης μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων.
Για παράδειγμα, η μελέτη από Naghavi και συν (1) έδειξε ότι σε ασθενείς με ιστορικό στεφανιαίας νόσου το εμβόλιο γρίπης συνδέθηκε με μικρότερη εμφάνιση εμφράγματος κατά την περίοδο της εποχικής γρίπης. Μία από τις πιο σημαντικές μελέτες στο συγκεκριμένο θέμα και μάλιστα σχετικά πρόσφατη είναι η τυχαιοποιημένη μελέτη IAMI που πραγματοποιήθηκε σε ασθενείς με έμφραγμα του μυοκαρδίου που έδειξε μείωση της θνητότητας κατά 41% σε ασθενείς που εμβολιάστηκαν (2).
Ποιοι έχουν ένδειξη να εμβολιαστούν
Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών της χώρας μας οι συστάσεις αντιγριπικού εμβολιασμού περιλαμβάνουν:
1. Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω
2. Παιδιά (6 μηνών και άνω) και ενήλικες με έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα:
Χρόνια νοσήματα αναπνευστικού, όπως άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
Καρδιακή νόσο με σοβαρή αιμοδυναμική διαταραχή
Ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη)
Μεταμόσχευση οργάνων και μεταμόσχευση μυελού των οστών
Δρεπανοκυτταρική αναιμία (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες)
Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα
Χρόνια νεφροπάθεια
Χρόνιες παθήσεις ήπατος
Νευρολογικά-νευρομυϊκά νοσήματα
Σύνδρομο Down
3. Έγκυες ανεξαρτήτως ηλικίας κύησης, λεχωΐδες και θηλάζουσες.
4. Άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία (Δείκτη Μάζας Σώματος >40 Kg/m2) και παιδιά με ΔΜΣ >95η ΕΘ.
5. Παιδιά που παίρνουν ασπιρίνη μακροχρόνια (π.χ. για νόσο Kawasaki, ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλα).
6. Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή φροντίζουν ή διαβιούν με άτομα με υποκείμενο νόσημα, που αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών της γρίπης.
7. Κλειστοί πληθυσμοί, όπως προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές (σχολείων,
στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων κλπ.), νεοσύλλεκτοι, ιδρύματα χρονίως πασχόντων και μονάδες φιλοξενίας ηλικιωμένων, καταστήματα κράτησης.
8. Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, λοιποί εργαζόμενοι, φοιτητές επαγγελμάτων υγείας σε κλινική άσκηση) και σε κέντρα διαμονής προσφύγων-μεταναστών.
9. Άστεγοι.
10. Κτηνίατροι, πτηνοτρόφοι, χοιροτρόφοι, εκτροφείς, σφαγείς και γενικά άτομα που έρχονται σε συστηματική επαφή με πτηνά ή χοίρους.
Πότε πρέπει να εμβολιαστεί κάποιος;
Λαμβάνοντας υπόψιν ότι απαιτούνται περίπου 2 εβδομάδες για την επίτευξη ανοσοποίησης, καλό θα είναι ο εμβολιασμός να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος Νοεμβρίου.
Φυσικά σε κάθε περίπτωση πρέπει να λαμβάνονται και άλλα ουσιώδη μέτρα πρόληψης, όπως η τήρηση κανόνων υγιεινής (συχνό και καλό πλύσιμο χεριών), η διατήρηση καλού αερισμού σε κλειστούς χώρους και η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή για ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Βιβλιογραφικές αναφορές
(1) Naghavi M, Barlas Z, Siadaty S, Naguib S, Madjid M, Casscells W. Association of influenza vaccination and reduced risk of recurrent myocardial infarction. Circulation 2000;102:3039–3045.
(2) Fröbert O, Götberg M, Erlinge D, Akhtar Z, Christiansen EH, MacIntyre CR et al. Influenza vaccination after myocardial infarction: a randomized, double-blind, placebo-controlled, multicenter trial. Circulation 2021; 144:1476–1484.