Τι είναι το ανοικτό (ή βατό) ωοειδές τρήμα και πως δημιουργείται;
Το ωοειδές τρήμα είναι μια μικρή τρύπα στο μεσοκολπικό διάφραγμα, το οποίο είναι το τοίχωμα που χωρίζει τον δεξιό από τον αριστερό κόλπο της καρδιάς.
Πριν από τη γέννηση, για την οξυγόνωση του αίματος του εμβρύου δε χρησιμοποιούνται οι εμβρυικοί πνεύμονες του αλλά οξυγονωμένο αίμα από τον πλακούντα της μητέρας περνάει στο έμβρυο μέσω του ομφάλιου λώρου. Το ωοειδές τρήμα εξασφαλίζει την επικοινωνία μεταξύ του δεξιού και του αριστερού κόλπου της εμβρυικής καρδιάς και επιτρέπει στο οξυγονωμένο αίμα που φτάνει από τη μητέρα να περνάει στις αριστερές κοιλότητες της καρδιάς και στη συνέχεια στα άλλα όργανα του εμβρύου.
Μετά τη γέννηση φυσιολογικά το ωοειδές τρήμα κλείνει και η οξυγόνωση του αίματος γίνεται πλέον στους πνεύμονες. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως η τρύπα αυτή δεν κλείνει εντελώς μετά τη γέννηση. Ακόμα και τότε δεν είναι μονίμως ανοιχτή, αλλά ανοίγει υπό συγκεκριμένες συνθήκες όπως με το φτέρνισμα, το βήχα ή τη σύσφιξη των κοιλιακών μυών, οπότε και επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ των δύο κόλπων.
Υπάρχουν συμπτώματα; Πρέπει να ανησυχώ;
Ανοικτό ωοειδές τρήμα έχουν περίπου το 20-25% των ανθρώπων στο γενικό πληθυσμό.
Στη μεγάλη πλειοψηφία πρόκειται για μικρού μεγέθους τρήματα που προκαλούν αμελητέα και σποραδική επικοινωνία μεταξύ των κόλπων, δεν προκαλούν συμπτώματα και δεν ελλοχεύουν κάποιον κίνδυνο.
Σπάνια το ανοικτό ωοειδές τρήμα μπορεί να σχετίζεται με εμφάνιση ημικρανιών ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, ειδικά αν πρόκειται για μεγάλου μεγέθους, μπορεί να ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση εγκεφαλικού επεισοδίου ή εμβολικού εμφράκτου μυοκαρδίου. Αυτό συμβαίνει διότι όταν ένα μεγάλο βατό ωοειδές τρήμα ανοίγει, μικροί θρόμβοι που μπορεί να σχηματιστούν στο φλεβικό δίκτυο σε κάποιους ανθρώπους και υπό συγκεκριμένες συνθήκες βρίσκουν δίοδο από το δεξιό στον αριστερό κόλπο κι από εκεί μπορεί να εμβολίσουν αρτηρίες του εγκεφάλου ή στεφανιαίες αρτηρίες της καρδιάς, προκαλώντας ισχαιμικό επεισόδιο.
Πως γίνεται η διάγνωση;
Πολλές φορές τίθεται η υποψία ύπαρξης ανοικτού ωοειδούς τρήματος κατά τη διάρκεια ενός υπερηχογραφήματος (triplex) καρδιάς από τη μορφολογία του μεσοκοιλιακού διαφράγματος. Άλλοτε ένα εγκεφαλικό επεισόδιο σε ηλικία μικρότερη των 55-60 ετών χωρίς άλλη γνωστή αιτία (το λεγόμενο κρυπτογενές εγκεφαλικό επεισόδιο) είναι ο λόγος που αναζητείται και διαπιστώνεται ένα ανοικτό ωοειδές τρήμα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, μετά το υπερηχογράφημα καρδιάς θα ζητηθούν πιο ειδικές εξετάσεις για να διερευνηθεί καλύτερα το ανοικτό ωοειδές τρήμα. Αυτές είναι:
- Μελέτη φυσαλίδων: πρόκειται για μια εξέταση που διενεργείται κατά τη διάρκεια του διαθωρακικού υπερηχογραφήματος καρδιάς. Μέσω ενός φλεβοκαθετήρα χορηγείται φυσιολογικός ορός ώστε να διαπιστωθεί με το υπερηχογράφημα αν υπάρχει επικοινωνία μεταξύ των δύο κόλπων της καρδιάς.
- Διοισοφάγειο υπερηχογράφημα καρδιάς: πρόκειται για μια εξέταση που μοιάζει με τη γαστροσκόπηση, κατά την οποία λαμβάνονται εικόνες με τη χρήση υπερήχων από τον οισοφάγο, σε πολύ κοντινή απόσταση από την καρδιά. Αποτελεί τη μοναδική εξέταση που επιτρέπει τη λεπτομερή απεικόνιση και εκτίμηση του ωοειδούς τρήματος και της ροής μεταξύ των δύο κόλπων.
Σε ποιες περιπτώσεις χρειάζεται κάποια θεραπεία και τι είδους;
Εφόσον το ανοικτό ωοειδές τρήμα βρεθεί τυχαία και δεν υπάρχουν συμπτώματα, και πιο συγκεκριμένα ιστορικό εμβολικού ισχαιμικού επεισοδίου, δεν απαιτείται κάποια θεραπεία.
Στην περίπτωση ωστόσο που ένα εμβολικό ισχαιμικό επεισόδιο αποδοθεί μετά από πλήρη καρδιολογικό έλεγχο στην ύπαρξη μεγάλου ανοικτού ωοειδούς τρήματος, τότε μπορεί να χορηγηθεί αντιαιμοπεταλιακή ή αντιπηκτική αγωγή ή να γίνει σύγκλειση του ωοειδούς τρήματος. Η σύγκλειση γίνεται είτε χειρουργικά είτε με διαδερμική τοποθέτηση ειδικής συσκευής. Φαίνεται από πρόσφατες μελέτες ότι η σύγκλειση του ανοικτού ωοειδούς τρήματος σε ασθενείς με εγκεφαλικό επεισόδιο χωρίς άλλη αιτιολογία μειώνει σημαντικά την πιθανότητα να συμβεί ένα δεύτερο επεισόδιο.
Πηγές
American Academy of Neurology (AAN) “Practice Advisory Update Summary: Patent Foramen Ovale and Secondary Stroke Prevention”, Neurology, 2020
Cryptogenic Stroke and Patent Foramen Ovale. J Am Coll Cardiol 2018;71:1035-1043